دیابت و فشارخون، دو بیماری خطرآفرینی هستند که متأسفانه سالهاست همنشین زندگی اکثر مردم جهان شدهاند، به طوریکه اگر کسی دیابت یا فشارخون نداشتهنباشد، تعجبآور است! عدم کنترل این دو بیماری به سلامت سیستم اعصاب، قلبوعروق و عملکرد سایر اندامهای داخلی بدن آسیبهای جدی وارد میکند. خوشبختانه در حال حاضر داروهای پزشکی مؤثری برای درمان و پیشگیری از دیابت و فشارخون تولید شدهاست اما مصرف این داروها تا زمانیکه شما سبک زندگی و رژیم غذایی روزانهتان را اصلاح نکنید تقریبا بیفایدهاست. همین موضوع بهانهای شد تا ما در این مقاله از «کیبو» به بررسی تأثیر تغذیه بر پیشگیری از بیماریهای شایعی مثل دیابت و فشار خون بپردازیم پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
دیابت چیست و چه عوارضی دارد؟
دیابت یک نوع بیماری شایع با علایم قند خون بالا (بیشتر از حد نرمال) است. گلوکز یا قند خون به عنوان منبع اصلی تأمین انرژی در بدن انسان شناخته میشود که اگرچه بدن خود قادر به ساخت آن است اما این ماده از طریق مواد غذایی مصرفی نیز وارد خون میشود. گلوکز برای رسیدن به سلولهای بدن نیاز به هورمونی به نام انسولین دارد که از لوزالمعده ترشح میشود. حال اگر دیابت داشتهباشید با یکی از این سه اختلال مواجه میشوید؛ یا بدن شما نمیتواند به درستی انسولین ترشح کند، یا کلا هیچ انسولینی تولید نمیکند و یا اینکه قادر به استفاده از انسولین نیست که نتیجه هر سه آنها تجمع قند در خون و عدم تأمین انرژی مورد نیاز سلولها است. اکنون شاید این سؤال مهم برایتان ایجاد شدهباشد که منظور از قند خون بالا چیست و چه چیزی به عنوان قند خون “طبیعی” در نظر گرفته میشود؟
طبق گفته منبع معتبر northeastmedicalgroup بدن یک فرد بالغ سالم (طبق آزمایش خونی که به صورت ناشتا انجام میشود) باید دارای قند خونی معادل 99 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر از آن باشد. قند خون 100 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر غیر طبیعی در نظر گرفته میشود. بهاینترتیب محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر به عنوان گروه پیش دیابت و قند خون 126 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر به عنوان دیابت نوع 2 در نظر گرفته میشود:
- پیش دیابت: در مرحله پیش دیابت همانطور که از نام آن پیداست، قند خون بیشتر از حد نرمال نشان داده میشود اما هنوز آن قدری بالا نیست که بتوان آن را به عنوان دیابت در نظر گرفت.
- دیابت نوع 1: این نوع دیابت یک وضعیت مادامالعمر است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلولهایی که انسولین تولید میکنند حمله کرده و آنها را از بین میبرد. دیابت نوع ۱ ناشی از عوامل ژنتیکی است.
- دیابت نوع 2: نوعی از دیابت است که بدن انسولین کافی تولید نمیکند یا سلولهای بدن به درستی به انسولین واکنش نشان نمیدهند. حدود ۹۰ درصد افراد دیابتی درگیر دیابت نوع ۲ هستند که منشأ آن تغذیه نادرست، چاقی و تحرک ناکافی است.
از آنجاییکه گلوکز خون بالا میتواند به قلب، کلیهها، پاها و چشمها آسیب برساند توصیه میکنیم با مشاهده علایمی چون: احساس تشنگی شدید، ادرار کردن بیش از حد معمول به خصوص در شب، کاهش وزن و از دست دادن حجم عضلانی، خارش اطراف آلت تناسلی یا واژن، دورههای مکرر برفک، احساس خستگی شدید و تاری دید در اسرع وقت به پزشک عمومی مراجعه کنید.
فشار خون چیست و چه عوارضی دارد؟
فشار خون بالا نیز دیگر بیماری شایعی است که بر عروق بدن تأثیر منفی میگذارد. فشار خون اصطلاحی است که برای توصیف قدرتی که خون در جریان، به طرفین دیواره رگها وارد میکند، استفاده میشود. فشار خون پایین (هیپوتانسیون) معمولا مشکلات چندانی را برای فرد ایجاد نمیکند و در بیشتر موارد تنها باعث سرگیجه ، بیحالی و غش میشود اما فشار خون بالا میتواند خطر ابتلا به حملات قلبی و سکته را (در صورت عدم درمان) افزایش دهد. فشار خون بر حسب میلیمتر جیوه اندازهگیری و به صورت ۲ عدد نشان داده میشود:
- فشار سیستولیک: نشاندهنده حداکثر فشاری است که خون هنگام انقباض به دیواره رگها وارد میکند و به عنوان عدد اول در نظر گرفته میشود.
- فشار دیاستولیک: نشاندهنده حداقل فشاری است که خون هنگام استراحت قلب به دیواره رگها وارد میکند و به عنوان عدد دوم شناخته میشود.
بهاینترتیب، اگر فشار خون بالا دارید نیروی وارد شده توسط خون به دیواره سرخرگها به حدی است که قلب برای پمپاژ خون باید بیشتر کار کند. طبق گفته منبع معتبر mayoclinic، کالج قلبوعروق و انجمن قلب آمریکا فشار خون 120/80 میلی متر جیوه را به عنوان فشار خون طبیعی و ایدهآل معرفی کردهاست. اگرچه خونریزی بینی، سردرد و تنگی نفس میتواند جزو نشانههای فشار خون بالا باشد اما متأسفانه این بیماری در بیشتر موارد هیچ علایمی ندارد، به همین علت چون ریسک سکته قلبی و مشکلات عروقی را افزایش میدهد، پشنهاد میکنیم افراد ۱۸ سال به بالا هر دو سال یکبار و افراد بالای ۴۰ سال به طور سالانه نسبت به انجام آزمایش فشار و قند خون اقدام کنند. همچنین توصیه میکنیم اگر به این بیماری دچار هستید هنگام سفارش آنلاین غذا، از انتخاب غذاهای غیر رژیمی پرهیز کنید.
آیا بین دیابت و فشار خون ارتباطی وجود دارد؟
متأسفانه خبر بد این است که بین بیماری دیابت و فشار خون ارتباط معناداری وجود دارد. به طوریکه طبق آمار جهانی از هر سه نفر مبتلا به دیابت نوع 2، دو نفر فشار خون بالایی دارند و یا از داروهای تجویزی برای کاهش فشار خون استفاده میکنند. در واقع احتمال ابتلا به فشار خون بالا در افراد دیابتی دو برابر بیشتر از افراد بدون دیابت است که دلیل این آمار نگرانکننده را باید در تأثیرات منفی این دو بیماری بر عملکرد اعضای بدن دانست.
دیابت با ایجاد زخم در کلیهها باعث ایجاد اختلال در عملکرد این عضو مهم میشود که نتیجه این عارضه احتباس نمک و آب در بدن است. با گذشت زمان، دیابت به رگهای خونی کوچک نیز آسیب میرساند و باعث سفت شدن دیواره رگها و عملکرد نامناسب آنها میشود. مجموع این تغییرات فشار خون بالا را به همراه دارد، به همین علت است که افراد مبتلا به دیابت نباید فشار خونی بالاتر از 130/80 داشتهباشند. اصلاح شیوه زندگی مانند: پیروی از یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم میتواند عوارض ناشی از دیابت و فشار خون بالا را کاهش دهد.
تأثیر تغذیه بر کنترل دیابت و فشار خون
اگر در حال حاضر به دلیل اضافه وزن یا چاقی، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 یا فشار خون بالا هستید، بهتر است از همین امروز به فکر تغییر سبک زندگی، به ویژه اصلاح رژیم غذایی روزانه خود باشید، زیرا غذا منبع اصلی دریافت مواد مغذی بدن است و درست همینجاست که شما میتوانید با انتخاب نوع و کیفیت مواد مغذی، سلامت خود را تضمین کرده و یا روی آن قمار کنید! در واقع نه گفتن به غذای مجالس و مهمانی پر چرب، شور و یا خیلی شیرین و پیروی از رژیمهای غذایی کنترل شده، خطر مرگ و انفارکتوس میوکارد غیر کشنده را در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون کاهش میدهد.
شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد رژیمهای غذایی متعادل شده با چربیهای غیر اشباع، سدیم کم و غنی از غذاهای دریایی، میوهها، سبزیجات، حبوبات، غلات مغذی و فیبر (همراه با مقادیر کافی پتاسیم، کلسیم و منیزیم) در پیشگیری و درمان فشار خون و دیابت به تنهایی یا به عنوان مکمل درمان دارویی مؤثر هستند. مطالعات مرتبط گزارش کردهاند که این الگوی غذایی همچنین میتواند شاخصهای جایگزین بیماریهای قلبی عروقی مانند: نسبت دور کمر به باسن، چربیهای خون و نشانگرهای التهابی را بهبود بخشیده و حتی میتواند تأثیری مشابه داروهای پیشگیری و درمان قلبی عروقی داشتهباشد. در عین حال، چندین مطالعه نشان دادهاند که بخشهای فعال بیولوژیکی بسیاری از اجزای رژیم غذایی، به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تنظیم متابولیک بیولوژیکی، عملکرد هورمونها، گیرندهها و پروتئینها نقشی اساسی دارند.
بهاینترتیب میتوان گفت که بهترین نوع تغذیه برای پیشگیری از دیابت و فشار خون، تنظیم برنامه غذایی براساس موارد زیر است:
مصرف غذاهای غنی از فیبر
- سبزیجات: سبزیجات به خصوص انواع برگ تیره آن مانند: اسفناج، کلم، گل کلم، شنبلیله، خرفه، گوجه فرنگی، مارچوبه و … به کنترل قند خون و فشار خون کمک میکنند.
- حبوبات: لوبیا، نخود و عدس شاخص گلیسمی پایینی دارند و به خاطر داشتن فیبر و پروتئین بالا، گزینههای مناسبی برای کنترل دیابت و فشار خون به شمار میآیند.
میوهها
- توتها: زغالاخته، تمشک، بلوبری و توتفرنگی غنی از آنتیاکسیدانها و فلاونوئیدها هستند که به کاهش فشار خون کمک میکنند.
- سیب، گلابی، آووکادو، گریپ فروت، انگور، پرتقال، لیمو و هلو: این میوهها حاوی فیبر هستند و از بالا رفتن ناگهانی قند خون جلوگیری میکنند.
چربیهای سالم
- روغن زیتون و آووکادو: این چربیها به کاهش التهاب و کنترل فشار خون کمک میکنند.
- مغزها: آجیلهایب مثل پسته، بادام و گردو منبع خوبی از چربیهای سالم و فیبر هستند.
پروتئینهای کمچرب
- ماهیهای چرب: انواع ماهیها به خصوص ماهیهای چرب و سالمی مانند سالمون و ماهی خالمخالی که حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند، به کاهش التهاب و بهبود سلامت قلب کمک میکنند.
- تخممرغ: منبع خوبی از پروتئین با کلسترول مفید است.
غلات کامل
- گندم کامل، جو سبوسدار و کینوا: این نوع غلات نه تنها فیبر بالایی دارند، بلکه سرشار از ویتامینها و مواد معدنی از جمله منیزیم، ویتامین ب، کروم، آهن و فولات هستند.
- نان سبوسدار و برنج قهوهای: این غلات نسبت به غلات تصفیهشده قند خون را کمتر افزایش میدهند.
کاهش مصرف نمک و شکر
- اجتناب از مصرف غذاهای پرنمک و قندهای ساده مانند: نوشابهها، شیرینیها و غذاهای فرآوریشده برای کنترل فشار خون و قند خون ضروری است.
هیدراتاسیون مناسب
- مصرف حداقل ۷ تا ۸ لیوان آب در روز برای حفظ سلامت عمومی بدن مهم است. مایعات نقش غیر قابل انکاری در عملکرد بهینه هورمونها و تنظیم متابولیسم بدن دارند.
سخن آخر
بیماری قند خون و فشار خون بالا تبعات جبرانناپذیری بر سلامت عمومی افراد دارند زیرا نه تنها متابولیسم طبیعی بدن را تحتتأثیر قرار میدهند، بلکه با آسیب به عملکرد اندامهای داخلی مثل سیستم قلب و عروق، سیستم بینایی، کلیهها و … کیفیت زندگی فرد مبتلا را کاهش داده و وی را درگیر چالشهای متعدد میکنند، بنابراین ایجاد تغییرات مثبت در رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی، درکنار مداخلات دارویی (برای کسانی که از قبل به این بیماریها مبتلا هستند و یا در حال حاضر در معرض خطر ابتلا به آنها هستند)، به طور فزایندهای به عنوان ابزاری مؤثر برای پیشگیری و به تأخیر انداختن شروع بیماریهای خطرناکی مثل دیابت و فشار خون شناخته میشوند.
ما در آشپزخانه صنعتی کیبو، به عنوان بهترین کترینگ میرداماد با راهاندازی لاین غذای سالم و رژیمی، پکهای سلامت خود را در بستهبندیهای کاملا بهداشتی عرضه میکنیم که تمامی محتویات این پکها براساس رژیمهای سالمخواری تهیه میشوند. بدین منظور برای سفارش ناهار و انواع غذاهای رژیمی کافی است از طریق شماره تلفن ۴۳۰۰۰۰۴۲_۰۲۱ با همکاران ما در ارتباط باشید.
منابع
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-pressure/symptoms-causes/syc-20373410
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8109559/
https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2024.1393378/full
https://www.northeastmedicalgroup.org/articles/what-is-healthy-blood-sugar
